Donderdagavond hield de innovatiekring Midden-Brabant die draait vanuit LTO Bomen, ZLTO (Frans Geijs) en Compas Agro (Has van Hal), bij Boomkwekerij Udenhout een themabijeenkomst over grondwater. De deelnemende kwekers willen graag mogelijke oplossingsrichtingen voor meer buffering en beschikbaarheid van grondwater. Nederland moet meer water vasthouden om droge perioden te kunnen overbruggen.

De druk op grondwater neemt toe, stelde René Rijken van waterschap Brabantse Delta bij Udenhout. In maart was het nog zo nat, dat water moest worden afgevoerd om de grond te kunnen bewerken, beplanten of inzaaien. Vanaf april is het echter droog. „Al weken geen regen, waardoor we extra droogtemaatregelen moeten nemen.”

Meten op bronnen

Begin 2023 is in Zundert het programma ‘Water in Balans’ gestart, een samenwerking van Brabantse Delta, provincie Noord-Brabant, gemeente Zundert, Zundertse Dorpsraden, groenteverwerker Ardo, ZLTO, Treeport en Fruitport. Doelstelling: water beschikbaar hebben voor landbouw en natuur, ook nadat het 3 maanden droog is. „Dat willen we bereiken door water wat in de grond komt en eruit gaat, beter op elkaar af te stemmen”, aldus Rijken.

Vanuit het programma lopen diverse concrete acties. Zo krijgen ondernemers beter zicht op water en het peil door te meten op bronnen, en enkele keren per jaar de resultaten met elkaar vergelijken. Een andere actie is bijvoorbeeld hergebruik van water van Ardo. Alle acties zijn hierop gericht: „Minder gebruiken, meer aanvullen”, vertelde Rijken die de samenwerking van het waterschap met de andere partijen looft. „Iedereen is er trots op. Vertrouwen in elkaar is wel een belangrijke basis voor nieuwe initiatieven.”

Drainage als opvangsysteem

Na Rijken gaf Jouke Velstra, geohydroloog van Acacia Water, uitleg over ondergrondse waterberging die nu in Boskoop wordt onderzocht. De drainage van percelen gebruik je als opvangsysteem, water laat je in een diepere grondlaag infiltreren (10-50 meter diepte, afhankelijk van de situatie), waarna je dat water weer oppompt als het nodig is. „Je creëert dus ondergronds een zoetwaterbel”, zei Velstra. „Het systeem is op allerlei schalen toe te passen, in iedere grondsoort, afhankelijk van de waterbehoefte in het gebied.”

Het systeem kan dus ook werken in Midden-Brabant, concludeerde de innovatiekring. Bij ieder ontwerp van de ondergrondse waterberging worden deze vragen beantwoord: hoeveel water heb je per hectare nodig? Is alleen waterbeschikbaarheid het doel, of ook verbetering van de waterkwaliteit?

Voorzuivering vereist

Je mag niet zomaar water in de grond brengen; dat is gebonden aan wet- en regelgeving. Bij water van bijvoorbeeld containervelden is voorzuivering vereist, omdat het restanten gewasbeschermingsmiddel kan bevatten. Velstra: „De regels worden pas echt streng als je doel is: ingebracht water weer oppompen voor gebruik.”

Voor de waterzuivering is samen met TU Delft een microbiologisch filter ontwikkeld en gecombineerd met een zandfilter. Als het water schoon is en ondergronds kan worden opgeslagen, kan het weer worden opgepompt voor een vorm van beregening: via haspel, subsurface drip (druppelslangen in de grond) of surface drip (op de grond).

Drainagewater kan het best via horizontale boringen in de grond komen. Hierbij wordt eerst diagonaal tot een bepaalde diepte geboord, vervolgens horizontaal door de grond en dan weer diagonaal omhoog. Water komt dan via grotere lengten/oppervlakten in de grond dan via een verticale boring. Dit systeem is nu bijvoorbeeld bij boeren op Texel in praktijk.

Arno Engels